Μάης του '68

Τσε Γκεβάρα, η Σιμόν ντε Μποβουάρ και ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ στην Κούβα το 1960
Ο όρος Μάης του '68 (γνωστός και ως Γαλλικός Μάης) περιγράφει την πολιτική και κοινωνική αναταραχή που ξέσπασε στη Γαλλία κατά τη διάρκεια των μηνών Μαΐου-Ιουνίου του 1968. Τα γεγονότα ξεκίνησαν από κινητοποιήσεις των Γάλλων μαθητών και φοιτητών, επεκτάθηκαν με γενική απεργία των Γάλλων εργατών και τελικά οδήγησαν σε πολιτική και κοινωνική κρίση, που άρχισε να παίρνει διαστάσεις επανάστασης και οδήγησε στη διάλυση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και την προκήρυξη εκλογών από τον τότε πρόεδρο Σαρλ Ντε Γκωλ.
Μερικοί φιλόσοφοι και ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι η εξέγερση ήταν το σημαντικότερο επαναστατικό γεγονός του 20ού αιώνα, επειδή δεν πραγματοποιήθηκε από μεμονωμένο πλήθος, όπως οι εργαζόμενοι ή οι φυλετικές μειονότητες, αλλά ήταν μια παλλαϊκή εξέγερση, άνευ φυλετικών, πολιτιστικών, ηλικιακών και κοινωνικών διακρίσεων.
Άρχισε ως σειρά απεργιών και καταλήψεων, που ξέσπασαν σε διάφορα πανεπιστήμια και γυμνάσια στο Παρίσι, μετά από τη διαμάχη με τους διοικητές των πανεπιστημίων και την αστυνομία. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης του Σαρλ Ντε Γκωλ να λύσει τις απεργίες με τη δράση της αστυνομίας κατάφεραν μόνο να οξύνουν την κατάσταση περαιτέρω, οδηγώντας σε οδομαχίες με την αστυνομία στο Quartier Latin. Ακολούθησε γενική απεργία από τους σπουδαστές και απεργίες σε όλη τη Γαλλία από δέκα εκατομμύρια Γάλλους εργαζομένους, κατά προσέγγιση δύο τρίτα του γαλλικού εργατικού δυναμικού. Κατά συνέπεια, ο Σαρλ Ντε Γκωλ διέλυσε την Εθνοσυνέλευση και προκήρυξε νέες κοινοβουλευτικές εκλογές για τις 23 Ιουνίου 1968.
Η κυβέρνηση βρέθηκε υπό κατάρρευση, αλλά ο επαναστατικός αναβρασμός έπαψε να υπάρχει σχεδόν τόσο γρήγορα όσο προέκυψε. Οι εργαζόμενοι επέστρεψαν στις εργασίες τους, ωθημένοι από την Confédération Générale du Travail και το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, που είχε καταδικάσει την εξέγερση και δεν συμμετείχε. Όταν τελικά πραγματοποιήθηκαν εκλογές τον Ιούνιο, το κόμμα του Ντε Γκωλ προέκυψε ακόμα ισχυρότερο από πριν.
Τα γεγονότα μπορεί να κατέληξαν σε πολιτική αποτυχία, αλλά είχαν τεράστιες κοινωνικές συνέπειες: μπορεί να μη διήρκεσαν ένα μήνα, αλλά ο όρος Μάης του '68 έγινε συνώνυμο με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών. Στη Γαλλία, θεωρείται ως σημείο-σταθμός για τη μετάβαση από το συντηρητισμό (θρησκεία, πατριωτισμός, σεβασμός στην εξουσία) στις φιλελεύθερες ιδέες (ισότητα, ανθρώπινα δικαιώματα, σεξουαλική απελευθέρωση). Στην Ευρώπη, αποτέλεσαν έμπνευση για παρόμοιους κοινωνικούς αγώνες αλλά και αφορμή για ρήξη ορισμένων κομματιών του σοσιαλιστικού κινήματος με τα παραδοσιακά κομμουνιστικά κόμματα.

Τα γεγονότα του Μαΐου
Μετά από μήνες συγκρούσεων μεταξύ των σπουδαστών και των Αρχών στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ στα περίχωρα του Παρισιού, το Πανεπιστήμιο έκλεισε στις 2 Μαΐου 1968 με λοκ άουτ από τη διεύθυνσή του. Οι σπουδαστές στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης συναντήθηκαν στις 3 Μαΐου για να διαμαρτυρηθούν για το κλείσιμο και την ενδεχόμενη αποβολή φοιτητών της Ναντέρ.
Τη Δευτέρα, 6 Μαΐου, η Εθνική Ένωση Σπουδαστών -η μεγαλύτερη φοιτητική ένωση στη Γαλλία ακόμα και σήμερα- και η Ένωση των Πανεπιστημιακών Καθηγητών κάλεσε σε πορεία όσους ήθελαν να διαμαρτυρηθούν για την εισβολή της αστυνομίας στη Σορβόνη. Στην πορεία κατέβηκαν περισσότεροι από 20.000 φοιτητές, καθηγητές και διάφοροι υποστηρικτές με κατεύθυνση τη Σορβόνη, που παρέμενε κλειστή από την αστυνομία, η οποία κινήθηκε εναντίον του πλήθους, που άρχισε να διαλύεται. Ακολούθησαν οδομαχίες, κατά τις οποίες οι διαδηλωτές έστηναν πρόχειρα οδοφράγματα και η αστυνομία απαντούσε με δακρυγόνα. Εκατοντάδες φοιτητές συνελήφθησαν.
Στις 6 Μαΐου στην απεργία μπήκαν και οι μαθητές των λυκείων, οι οποίοι την επόμενη ημέρα ενώθηκαν με φοιτητές, καθηγητές και νέους εργάτες και συγκεντρώθηκαν στην Αψίδα του Θριάμβου απαιτώντας:
1. την απόσυρση όλων των ποινικών κατηγοριών εναντίον των συλληφθέντων φοιτητών
2. την απόσυρση της αστυνομίας από το Πανεπιστήμιο και
3. το άνοιγμα των Πανεπιστημίων της Ναντέρ και της Σορβόνης από τις Αρχές.
Οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν, αφού οι σπουδαστές γύρισαν στις πανεπιστημιουπόλεις, έπειτα από ψεύτικη αναφορά πως η κυβέρνηση δέχτηκε τα αιτήματα, ανακάλυψαν όμως ότι οι σχολές ήταν ακόμη κλειστές. Οι φοιτητές βρίσκονταν σε επαναστατικό πυρετό.
Την Παρασκευή 10 Μαΐου, ένα τεράστιο πλήθος μαζεύτηκε στην Αριστερή Όχθη (Rive Gauche) του Σηκουάνα. Όταν η αστυνομία τους εμπόδισε να διασχίσουν το ποτάμι, το πλήθος κατέφυγε σε οδοφράγματα κι η αστυνομία επιτέθηκε στις δυο τα ξημερώματα έπειτα από αποτυχημένες διαπραγματεύσεις. Οι οδομαχίες κράτησαν μέχρι το πρωί της επόμενης ημέρας, και προκάλεσαν εκατοντάδες τραυματισμούς και συλλήψεις. Τα γεγονότα μεταδίδοντας απευθείας από το ραδιόφωνο, ενώ την επόμενη ημέρα προβάλλονταν πλάνα στην τηλεόραση.
Η σκληρή αντίδραση της κυβέρνησης προκάλεσε κύμα αλληλεγγύης για τους απεργούς, ενώ πολλοί γνωστοί Γάλλοι τραγουδιστές και ποιητές ενστερνίστηκαν τις επαναστατικές ιδέες μετά την αποκάλυψη των αστυνομικών βιαιοτήτων. Το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα υποστήριξε απρόθυμα τους σπουδαστές, τους οποίους θεωρούσε τυχοδιώκτες και αναρχικούς, και οι σημαντικότερες Αριστερές Ομοσπονδίες, η Γενική Εργατική Συνομοσπονδία (Confédération Générale du Travail) και ο Σύνδεσμος Μηχανικών κάλεσαν σε μια ημέρα γενικής απεργίας και πορείας τη Δευτέρα 13 Μαΐου.
Εκείνη την ημέρα, πάνω από ένα εκατομμύριο πολιτών βγήκε στην πορεία στους δρόμους του Παρισιού. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Ζωρζ Πομπιντού ανήγγειλε την απελευθέρωση των κρατουμένων και την επαναλειτουργία της Σορβόνης. Το κύμα των απεργιών εντούτοις δεν υποχώρησε, παρά το πλήθος εξοργίστηκε περισσότερο.
Όταν ξανάνοιξε η Σορβόνη, οι σπουδαστές την κατέλαβαν και την ανακήρυξαν αυτόνομο «λαϊκό πανεπιστήμιο». Περίπου 401 λαϊκές «επιτροπές δράσης» συστάθηκαν στο Παρίσι και αλλού στις εβδομάδες που ακολούθησαν για να εκφράσουν τις διαμαρτυρίες ενάντια στην κυβέρνηση και τη γαλλική κοινωνία.
Στις επόμενες ημέρες, οι εργαζόμενοι άρχισαν να κάνουν κατάληψη στα εργοστάσια, ξεκινώντας με μια καθιστική διαμαρτυρία στις αεροπορικές εγκαταστάσεις κοντά στη Νάντη στις 14 Μαΐου, κατόπιν με μια άλλη απεργία σε εργοστάσιο συναρμολόγησης της Renault κοντά στη Ρουέν, η οποία επεκτάθηκε στα κατασκευαστικά εργοστάσια της Renault στην κοιλάδα του Σηκουάνα και στο παρισινό προάστιο Βoulogne-Billancourt. Μέχρι τις 16 Μαΐου οι εργαζόμενοι είχαν καταλάβει περίπου πενήντα εργοστάσια και μέχρι τις 17 Μαΐου 200.000 εργαζόμενοι απεργούσαν. Ο αριθμός αυτός διογκώθηκε σε δύο εκατομμύρια εργαζομένους την επόμενη ημέρα και έπειτα δέκα εκατομμύρια. Κατά προσέγγιση δηλαδή τα δύο τρίτα του γαλλικού εργατικού δυναμικού βρίσκονταν σε απεργία την εβδομάδα που ακολούθησε.
Αυτές οι απεργίες δεν καθοδηγήθηκαν από την Εργατική Ένωση, αντιθέτως έγινε προσπάθεια να κατευθυνθούν οι διαμαρτυρίες σε ζητήματα όπως υψηλότερες αμοιβές και άλλες οικονομικές απαιτήσεις. Οι εργαζόμενοι υπέβαλαν ένα ευρύτερο, πιο πολιτικό και ριζοσπαστικότερο αίτημα, απαιτώντας την παραίτηση της κυβέρνησης και του Προέδρου Σαρλ Ντε Γκωλ και, σε μερικές περιπτώσεις, προσπάθησαν να αναλάβουν την αυτοδιοίκηση των εργοστασίων όπου δούλευαν. Όταν η ηγεσία των εργατικών συνδικάτων διαπραγματεύτηκε με τις Ενώσεις των μεγαλύτερων εργοδοτών μια αύξηση 35% στο βασικό μισθό, μια αύξηση μισθών 7% και το μισό των κανονικών μισθών για τις ημέρες της απεργίας, οι εργαζόμενοι που είχαν καταλάβει τα εργοστάσια αρνήθηκαν να επιστρέψουν στις θέσεις τους, αν και αυτή η συμφωνία ήταν καλύτερη από ό,τι θα μπορούσαν να έχουν λάβει έναν μόνο μήνα νωρίτερα.
Στις 30 Μαΐου εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές, καθοδηγούμενοι από την Εργατική Ομοσοπονδία, βαδίζουν στους δρόμους του Παρισιού, φωνάζοντας "Αντίο, Ντε Γκωλ!"
Ενώ η κυβέρνηση έμοιαζε να είναι υπό κατάρρευση, ο Σαρλ Ντε Γκωλ επέλεξε να μην πει το αντίο, ωστόσο αναγκάστηκε να κρυφτεί και υπήρχε έτοιμο σχέδιο για τη φυγάδευσή του από τη χώρα. Αφού εξασφάλισε ότι διέθετε υπολογίσιμο αριθμό στρατιωτικών μονάδων για να τον καλύψουν, βγήκε την επόμενη ημέρα στο ραδιόφωνο -καθώς η Εθνική Τηλεόραση βρισκόταν σε απεργία- και ανήγγειλε τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και εκλογές που θα γίνονταν στις 23 Ιουνίου. Διέταξε τους εργαζομένους να επιστρέψουν στην εργασία τους, απειλώντας να κηρύξει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Τα γεγονότα του Ιουνίου
Από εκείνη τη χρονική στιγμή και έπειτα το επαναστατικό αίσθημα των σπουδαστών και των εργαζομένων εξασθένισε. Οι εργαζόμενοι επέστρεψαν βαθμιαία στις εργασίες τους, ενώ άλλα εργοστάσια εκκενώθηκαν βίαια από την αστυνομία. Η Εθνική Ένωση Σπουδαστών ματαίωσε τις δημόσιες διαμαρτυρίες. Η κυβέρνηση κατάργησε διάφορες αριστερές οργανώσεις. Η αστυνομία επανέκτησε υπό τον έλεγχό της τη Σορβόννη στις 16 Ιουνίου, ενώ ο Σαρλ Ντε Γκωλ θριάμβευσε στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο και η κρίση έλαβε τέλος.
Ο Μάης του '68 σε διεθνές πλαίσιο
Ο Μάης του '68 δεν ήταν μια μεμονωμένη «γαλλική υπόθεση». Αντίθετα, υπήρξαν διαμαρτυρίες φοιτητών σε όλο τον κόσμο.
Τα γεγονότα προηγήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ο Πρόεδρος Λίντον Τζόνσον αποσύρθηκε από την προεδρική εκστρατεία το Μάρτιο του 1968, λόγω της αυξανόμενης λαϊκής διαμαρτυρίας. Ακολούθησε στις 4 Απριλίου η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και η φοιτητική κατάληψη και το κλείσιμο του Πανεπιστημίου Κολούμπια στις 23 Απριλίου.
Στο Μεξικό, τη νύχτα της 2ης Οκτωβρίου 1968, μια πορεία σπουδαστών τελείωσε μέσα σε έναν καταιγισμό σφαιρών στην Plaza de las Tres Culturas στο Tlatelolco, στην Πόλη του Μεξικού, δέκα μέρες πριν τους Ολυμπιακούς του 1968.
Τα φοιτητικά κινήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία ήταν απομονωμένα από την εργατική τάξη, αλλά στην Ιταλία και στην Αργεντινή και οι εργαζόμενοι ένωσαν τις δυνάμεις τους στις προσπάθειες να δημιουργηθεί μια ριζικά διαφορετική κοινωνία.
Στο Βέλγιο, φοιτητές από το φλαμανδικό πανεπιστήμιο Katholieke Universiteit Leuven διαμαρτυρήθηκαν ενάντια στην επιβολή της γαλλικής γλώσσας στο πανεπιστήμιο, κάτι που οδήηγησε στη δημιουργία ξεχωριστού γαλλόφωνου πανεπιστημίου (Université catholique de Louvain).
Στην Ανατολική Ευρώπη, φοιτητές στην Πολωνία και στη Γιουγκοσλαβία διαμαρτυρήθηκαν εναντίον της περιστολής της ελευθερίας του λόγου από το κομουνιστικό καθεστώς ενώ στην Τσεχοσλοβακία η Άνοιξη της Πράγας διεύρυνε τα πολιτικά δικαιώματα μέχρι την καταστολή της από τη Σοβιετική Ένωση και τους συμμάχους της από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Πολλοί φοιτητές επίσης ασχολήθηκαν με τα ζητήματα του "Τρίτου Κόσμου". Δημιουργήθηκαν σοσιαλιστικά κινήματα με αναφορές στην Κούβα, το Βιετνάμ και την Κίνα, αναδεικνύοντας προσωπικότητες όπως ο Φιντέλ Κάστρο, ο Τσε Γκεβάρα και ο Μάο Τσε Τουνγκ.
Ο Μάης του '68 στις τέχνες
Η ταινία του 2003 Οι Ονειροπόλοι του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, βασισμένη στο μυθιστόρημα του Γκίλμπερτ Ανταίρ The Holy Innocents, εξιστορεί ένα μικρό χρονικό διάστημα από τη ζωή τριών νέων σινεφίλ φοιτητών με φόντο τα γεγονότα του Μαΐου του 1968. Τα γεγονότα του Μάη περιγράφονται επίσης στην ταινία του 1982 Πεθαίνοντας στα τριάντα (Mourir à 30 ans) του Ρομέν Γκουπίλ, που συμμετείχε στα γεγονότα. Το μυθιστόρημα του Λώρενς Φερλινγκέττι Έρωτας τις μέρες της οργής αφορά μια ιστορία αγάπης που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της εξέγερσης.

Πρώτη Μαΐου κι απ΄ τη Βαστίλη, ξεκινάνε οι ορδές των φοιτητών........
ΓΙ΄ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ........
Στοίχοι: Μάνος Λοΐζος
Ερμηνεία: Βασίλης Παπακωνσταντίνου

Η πίστη στα πιστεύω μας είναι δύναμη. Άνευ αποτελέσματος. Με τη συνεργασία, οι ομάδες,τα κοινωνικά σύνολα επιταχύνουν την πρόοδο, επιφέρουν αλλαγές σε πολιτικά κατεστημένα, σε “καλά” εργατικά δεδομένα, σε κεκτημένα δικαιώματα κ.τ.λ. Ακόμα κι αν χρειαστεί να χυθεί άδικο αίμα.
Το λυπηρό είναι ότι οι φοιτητές σχεδόν πάντα ήταν αυτοί που πλήρωναν και πληρώνουν το τίμημα. Γιατί; Γιατί είναι ομάδες που διακατέχονται από τον πυρετό της δημιουργίας και γνωρίζουν ότι η διαφωνία είναι μια βασική αρχή της ελευθερίας των αρχών και που προσπαθούν να επηρεάσουν τα όργανα τις εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας επιθυμώντας το καλύτερο δυνατό ακόμα και στην πολιτική ανατρεπτικό αποτέλεσμα όχι γι΄ αυτούς αλλά για όλους μας.
Έχουν αυτογνωσία απάνω στις φυσικές τους ανάγκες, αλλά και στην αξιολόγηση των αναγκών που πρέπει να καλύψουν. Θα διεκδικήσουν με κάθε τρόπο, είτε νομικά, είτε απεργώντας, είτε διαδηλώνοντας, είτε επαναστατώντας τα δικαιώματά τους και θα εκφράσουν τα παράπονα τους, τη δυσαρέσκεια τους δυναμικά και καλά κάνουν!
Είναι αυτοί που θα υποστηρίξουν ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες και που στην πλειοψηφία τα παιδιά αυτά προέρχονται από αυτές, σε ένα Κράτος "Δικαίου", "Πρόνοιας", "Ισότητας", τέλος πάντων σε ένα "Δημοκρατικό" Κράτος.
Θα υποστηρίξουν εργατικά συνδικάτα, κινήματα νέων και θα λάβουν καίριες θέσεις προστατεύοντας το έθνος τους, και σε αυτό το σημείο μιλάω για τη γλώσσα μας, η γλώσσα μας είναι αυτή τη στιγμή που κρατά ζωντανό αυτό το κράτος, είναι αυτοί που λειτούργησαν και θα λειτουργούν “ως παράδειγμα προς μίμηση”. Επειδή από πρώτο χέρι γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο τροχός της ιστορίας δεν κινιέται από μόνος του και ο ήλιος δεν στέκει μόνος του στην κορυφή της ανθρωπότητας:
“Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλεία πολύ
θέλει νεκρούς χιλιάδες να ΄ναι στους Τροχούς
θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους”.
Άλλωστε η Ιστορία απέδειξε ότι μια αποτυχία τους, ένα λάβωμα τους δεν τους πτόησε διότι δεν υπήρξε ήττα, αλλά αναστολή της νίκης!
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΟΥΝΤΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗ (Γλαράκου)